Beliawanis Islam Malaysia:Profil Religiositi, Personaliti dan Lencongan Tingkah Laku

Artikel ini merupakkan sebahagian daripada Prosiding Seminar Psikologi Serantau. Rujukan dalam artikel ini kurang mantap kerana kebanyakkannya bersumberkan internet. Bagaimanapun, artikel ini tetap dipaparkan untuk dikongsi bersama. Sebarang cadangan untuk memperbaiki artikel ini amat dialu-alukan. Pembentangan artikel ini boleh dicapai di sini.

Beliawanis Islam Malaysia:
Profil Religiositi, Personaliti dan Lencongan Tingkah Laku

Jamiah Manap, Azimi Hamzah, Sidek Mohd. Noah & Hasnan Kasan

Universiti Kebangsaan Malaysia

Universiti Putra Malaysia

ABSTRAK

Kajian tentang beliawanis muslim di Malaysia adalah terhad khususnya berkaitan dengan religiositi dan personaliti. Sehubungan itu, data telah diperolehi daripada 905 orang responden yang terdiri daripada beliawanis muslim berusia di antara 15 hingga 35 tahun yang merangkumi enam kumpulan (mahasiswi IPTA, ahli persatuan belia, ahli parti politik, pelatih pusat serenti, belia umum dan pekerja kilang). Kajian mendapati tasawur Islam dan personaliti muslim beliawanis berada di tahap sederhana. Lencongan tingkah laku pula berada pada tahap rendah. Kajian turut mendapati wujudnya hubungan signifikan di antara keempat-empat elemen yang dikaji iaitu tasawur Islam, personaliti muslim, perlaksanaan solat dan lencongan tingkah laku.

Kata Kunci: Beliawanis, personaliti muslim, tasawur Islam, solat dan lencongan tingkah laku.

ABSTRACT

There is currently a dearth of research on female Muslim youth in Malaysia pertaining to religiosity and personality. Therefore, data were collected from 905 female Muslim youth aged between 16 and 35 years from six categories (IPTA students, youth organization members, political party members, pusat serenti attendees, youth ‘at-large’, and young factory workers). The findings indicated that their knowledge and perception of tasawwur (Islamic worldview) and personality (religious behaviors) are moderate while their level of engagement in at-risk behaviors is low. The research also found significant relationships between four variables – tasawwur (Islamic Worldview), Muslim religious personality, solat (ritual prayer) and at-risk behaviors.

LATAR BELAKANG KAJIAN

Latarbelakang Religiositi Muslim

Islam menawarkan penyelesaian terbaik kepada segala permasalahan dunia moden hari ni kerana agama Islam bersifat stabil dan dinamik (Khurshid Ahmad, 2003). Keperibadian dan cara hidup Islam merupakan metodologi terbaik untuk mencegah gejala keruntuhan akhlak sebagaimana firman Allah dalam Surah Ankabut ayat 58 yang bermaksud: “Bahawa solat yang sempurna itu dapat mencegah manusia daripada melakukan perbuatan keji dan mungkar”. Selain solat, ibadat-ibadat lain yang difardukan di dalam Islam adalah latihan berterusan bagi membentuk akhlak mulia (Muhammad Al-Ghazali, 2002).

Kedatangan Islam telah merubah keperibadian masyarakat jahiliah Arab yang terkenal ganas, tamak, sombong dan kejam menjadi bangsa pengasih, penyayang, pemaaf, jujur, berilmu dan terdidik (Muhammad Abdul Hadi, 2003a). Di samping itu, keimanan yang jitu telah melahirkan pentadbir yang cekap, usahawan yang berjaya, pemikir yang berwibawa, seniman yang disegani, tenaga kerja yang profesional dan pemimpin yang berkredibiliti (Muhammad Abdul Hadi Abu Reidah, 2003a). Iman dan ilmu turut digunakan oleh ahli psikiatri Islam untuk merawat roh melalui kawalan minda sehingga dapat mengawal keinginan (Muhammad Abdul Hadi, 2003a).

Falsafah hidup Islam adalah berasaskan falsafah tauhid iaitu mengesakan Allah (Nik Mustapha Nik Hasan, 1995). Setiap urusan individu muslim mesti selaras dengan nilai utama iaitu kekuasaan Allah melampaui batas kekuasaan makhluk dan ketinggian wahyu melampaui kebijaksanaan akal (Lukman Ab. Rahman, 1997). Oleh itu, keimanan adalah daya utama yang memandu kehidupan manusia kepada personaliti positif kerana individu yang beriman akan bertindak secara positif berasaskan ajaran Islam. Ini bersesuaian dengan model nukleitik yang dibangunkan oleh Tunku Sarah Tunku Mhd. Jiwa (1999), dalam Rajah 1. Model ini mengaitkan keimanan dengan pembentukan masyarakat bernilai mulia secara global. Pembentukan nilai ini bertunjangkan keteguhan iman kepada Allah . Keteguhan iman melahirkan manusia berakhlak yang akan berinteraksi dengan masyarakat dan alam sejagat. Justeru, model ini turut bersesuaian dengan pendapat Ahmad M. Raba (2001), yang menyatakan bahawa keruntuhan akhlak adalah berpunca daripada kelemahan iman.

Latar Belakang Beliawanis Muslim Malaysia

Malaysia memerlukan belia yang dinamik, berdaya saing dan efisyen untuk mencapai wawasan 2020 (Abdullah Ahmad Badawi, 2004). Belia merupakan 77 peratus daripada jumlah populasi negara (Azalina Othman, 2004). Dengan kata lain, belia Malaysia merupakan golongan yang berusia di antara 15 hingga 40 tahun adalah aset utama negara.

Pembentukan belia yang dinamik memerlukan penghayatan agama yang jitu. Agama membentuk nilai dan seterusnya menentukan tingkah laku manusia. Sehubungan itu, penghayatan agama belia perlu dikenal pasti untuk membantu belia mengenali kekuatan dan kelemahan diri mereka dari aspek keagamaan seterusnya memajukan diri ke arah kecemerlangan. Pemahaman terhadap profil para belia akan dapat digunakan untuk mendekati dan mengenal pasti situasi sebenar belia seterusnya merangka pelan tindakan yang efektif dan efisyen untuk memantapkan lagi jati diri dan keterampilan belia secara optimum.
Golongan belia terdiri daripada belia dan beliawanis. Kedua-dua golongan tersebut adalah berbeza dan unik. Bagaimanapun, kajian seringkali dibuat ke atas golongan belia secara umum. Oleh yang demikian, kajian ini difokuskan terhadap tasawur Islam, personaliti muslim, perlaksanaan solat lima waktu dan lencongan tingkah laku di kalangan beliawanis muslim di Malaysia.

Beliawanis muslim merupakan belia perempuan beragama Islam berusia di antara 15 hingga 40 tahun. Pada tahun 2000, populasi golongan beliawanis muslim di Malaysia dianggarkan sejumlah 2.3 juta orang (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2000). Daripada bilangan tersebut, 98% telah atau sedang mengikuti pendidikan secara formal (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2000).
Sumbangan beliawanis muslim terhadap negara tidak dapat dipertikaikan lagi. Beliawanis muslim merupakan tunggak utama kesejahteraan keluarga, masyarakat dan negara. Sebelum kurun ke 18, nama-nama srikandi daripada golongan bangsawan seperti Tun Fatimah, Puteri Hang Li Po dan Tun Teja diabadikan dalam sejarah kerajaan Melayu Melaka. Selepas merdeka, beliawanis dari golongan bangsawan dan kelas menengah berpeluang mendapat pendidikan tinggi. Justeru, lahirlah tokoh-tokoh wanita dalam bidang perubatan (Toh Puan Sri Datin Siti Hasmah Mohamad Ali), politik (Tan Sri Fatimah Hasyim), pendidikan (Puan Sri Profesor Dr. Fatimah Hamidon, bahasa (Profesor Dr. Nik Safiah Abdul Karim), arkib (Datuk Zakiah Hanum Abdul Majid) dan astrofizik (Profesor Datuk Dr. Mazlan Othman). Selepas zaman 70-an, peluang pendidikan yang lebih luas telah melahirkan beliawanis berpendidikan tinggi selari dengan perubahan stigma masyarakat terhadap peranan sebenar wanita. Kini, beliawanis muslim di Malaysia menguasai 65% tempat belajar di universiti serta memegang jawatan tinggi dalam sektor kerajaan dan swasta (Ungku Aziz, 2004).

Kemajuan beliawanis muslim perlu selari dengan kekuatan penghayatan nilai agama. Pembangunan nilai merupakan satu daripada teras utama Pelan Tindakan Pembangunan Pembangunan Belia Nasional untuk melahirkan belia yang cemerlang, gemilang dan terbilang (Kementerian Belia dan Sukan, 2004). Pada tahun 1922, kaum Melayu menghadapi masalah ketandusan ilmu, akhlak mulia, wawasan dan harta menurut Pendeta Za’ba (Najib Razak, 2004). Hari ini, negara kian maju namun budaya destruktif (miskin ilmu) masih berlaku manakala budaya negatif lain seperti penyalahgunaan dadah, bohsia dan keruntuhan moral semakin berleluasa (Abdullah Ahmad Badawi, 2004). Kenyataan ini disokong oleh M. Kamal Hasan, (2004) yang turut menyatakan kebimbangan beliau terhadap fenomena dekadensi moral dan etika yang berlaku.


Menyedari kepentingan agama terhadap pembentukan beliawanis cemerlang dan berakhlak mulia, adalah amat penting kajian ini dilaksanakan untuk mendalami tasawur Islam, personaliti muslim dan lencongan tingkah laku di kalangan beliawanis muslim di Malaysia dan seterusnya mengenal pasti perkaitan di antara semua elemen tersebut dalam pembentukan jati diri beliawanis. Secara keseluruhannya kajian yang dilaksanakan ini bersandar kepada empat objektif:
1. Mengenalpasti profil religiositi beliawanis muslim di Malaysia
2. Mengenalpasti profil personaliti muslim beliawanis Malaysia
3. Mengenalpasti profil tingkahlaku devien beliawanis Muslim Malaysia
4. Melihat perkaitan di antara religiositi, personaliti muslim, ibadah solat dan lencongan tingkah-laku

Skop dan Metode Kajian

Kajian ini berbentuk kuantitatif yang menggunakan pendekatan kajian deskriptif dan korelasi. Data telah dikumpulkan daripada 905 orang beliawanis daripada tiga kumpulan umur: kumpulan beliawanis awal (16-20 tahun), kumpulan beliawanis pertengahan (21-24 tahun) dan kumpulan beliawanis akhir (25-35 tahun). Beliawanis tersebut di pilih daripada enam kumpulan belia secara rawak. Kumpulan belia tersebut adalah mahasiswi Institut Pengajian Tinggi Awam (IPTA), ahli persatuan belia, pelatih pusat serenti, ahli parti politik, belia umum dan pekerja industri.

Tasawur Islam, personaliti muslim dan lencongan tingkah laku diukur menggunakan Inventori Religiositi dan Personaliti Muslim. Min dan peratusan digunakan untuk menjelaskan latar belakang responden. Korelasi Spearman digunakan untuk mengenal pasti hubungan di antara tasawur Islam, perlaksanaan ibadah solat, personaliti muslim dan lencongan tingkah laku.


DAPATAN KAJIAN

Demografi Responden

Jadual 1 menunjukkan latar belakang umur, pertempatan, etnik dan status perkahwinan responden. Majoriti responden berusia adalah golongan beliawanis pertengahan (44%). Statistik ini diikuti pula dengan beliawanis awal (35.2%) dan beliawanis akhir (21.3). Proposi pertempatan di antara beliawanis yang tinggal di bandar (42%) dan luar bandar (58%) pula hampir sama. Hampir kesemua responden masih belum berkahwin (85%). Ini berkait rapat dengan majoriti responden yang berusia dalam lingkungan 15 hingga 25 tahun.

JADUAL 1
Latar Belakang Umur, Pertempatan dan Status Perkahwinan

Jadual 2 pula menerangkan latar belakang pendidikan, kategori kumpulan dan pendapatan responden. Berasaskan statistik yang diperolehi, kesemua responden telah mendapat pendidikan secara formal sama ada para peringkat sekolah rendah (11.4%), sekolah menengah (8.6%), persijilan (50%) mahupun di peringkat pengajian tinggi (30%). Ini menunjukkan tiada masalah buta huruf dikalangan beliawanis muslim. Majoriti responden mempunyai kelulusan STPM, sijil akademik atau sijil kemahiran (50%) manakala 41.4% responden mempunyai ijazah dan diploma. Ini menunjukkan, tahap pendidikan beliawanis adalah tinggi kerana hamper kesemua 89% mempunyai pendidikan sekurang-kurangnya pada peringkat menengah.

Majoriti responden berpendapatan rendah iaitu kurang daripada RM 1000 (70%). Sejumlah 38.6 peratus berpendapatan antara RM1000 hingga RM 3000. Manakala, hanya 2% responden berpendapatan lebih daripada RM 3000.

JADUAL 2
Latar Belakang Pendidikan, Kategori dan Pendapatan


Profil Tasawur Islam

Jadual 3 menunjukkan skor tasawur Islam di kalangan responden. Berasaskan skor yang diperolehi, majoriti responden mempunyai pengetahuan tasawur Islam pada tahap sederhana (40.2%). Sejumlah 25% mempunyai pengetahuan tasawur Islam yang tinggi. Sebaliknya, sejumlah 34% mempunyai tahap pengetahuan yang rendah. Ini menunjukkan, hanya suku daripada responden mempunyai pengetahuan tasawur Islam yang sangat tepat.

JADUAL 3
Skor Tasawur Islam


Profil Tasawur Islam Mengikut Kategori Beliawanis

Nilai maksimum bagi z-skor tasawur Islam adalah 5.0. Purata keseluruhan tasawur Islam Tasawur Islam beliawanis adalah 3.0. Sehubungan itu, secara keseluruhannya adalah sederhana. Kajian mendapati, tiga kategori beliawanis memperolehi purata skor melebihi 3.0 iaitu mahasiswi IPTA (3.16), ahli persatuan belia (3.06) dan ahli parti politik (3.05). Sejumlah tiga kategori belia lagi memperolehi purata skor purata yang rendah atau kurang daripada 0 iaitu belia umum (2.83), pelatih pusat serenti (2.49) dan pekerja sektor industri (2.19). Sehubungan itu, ketiga-tiga kategori belia ini memerlukan perhatian yang lebih untuk membantu memantapkan lagi tasawur Islam mereka. (Sila rujuk Rajah 1).


RAJAH 1

Z-Skor Tasawur Islam Beliawanis Mengikut Kategori

Profil Personaliti Muslim

Jadual 4 menunjukkan skor personaliti Muslim di kalangan responden. Berasaskan skor yang diperolehi, majoriti skor personaliti muslim responden berada pada tahap sederhana (67.8). Sejumlah 19.3% memperolehi skor tinggi dan sederhana tinggi. Sebaliknya, sejumlah 13% memperolehi skor personaliti muslim yang rendah dan sederhana rendah.

JADUAL 4
Personaliti Muslim Beliawanis


Profil Personaliti Muslim Mengikut Kategori Beliawanis

Nilai maksimum bagi skor personaliti muslim adalah 5.0. Purata skor keseluruhan personality muslim beliawanis adalah 3.1. Oleh itu, personaliti muslim beliawanis secara keseluruhannya adalah sederhana. Kajian mendapati, semua kategori belia beliawanis memperolehi purata skor sama atau melebihi 3.0 kecuali pelatih pusat serenti 2.6. Sehubungan itu, pelatih pusat serenti memerlukan perhatian yang lebih untuk membantu memantapkan lagi personaliti muslim mereka. (Sila rujuk Rajah 2).



RAJAH 2

Skor Purata Personaliti Muslim Mengikut Kategori Beliawanis


Profil Perlaksanaan Solat Lima Waktu

Jadual 5 menunjukkan perlaksanaan ibadah solat lima waktu beliawanis secara keseluruhan. Berasaskan jadual tersebut, majoriti responden (61.5%) menunaikan tuntutan solat lima waktu. Manakala, sebahagian lagi (48.5%) lagi gagal memenuhi tuntutan rukun Islam kedua ini. Daripada jumlah tersebut, 4% jarang melakukan solat manakala 0.9% lagi tidak pernah melakukan ibadah tersebut. Situasi ini adalah membimbangkan kerana solat lima waktu merupakan tiang agama serta mencegah daripada perbuatan keji dan mungkar. Justeru, kegagalan sebahagian besar beliawanis muslim menunaikan solat menunjukkan keruntuhan agama dan daya kawalan mereka.

JADUAL 5
Perlaksanaan Solat Lima waktu

Rajah 3 menunjukkan purata kekerapan perlaksanaan ibadah solat mengikut kategori beliawanis. Kajian mendapati, kekerapan perlaksanaan ibadah solat bagi semua kategori adalah tinggi kecuali di kalangan belia umum (2.86) berbanding skor purata keseluruhan (4.41). Bagaimanapun, soalan ini tidak diberikan kepada beliawanis pusat serenti.


RAJAH 3

Perlaksanaan Ibadah Solat Beliawanis Mengikut Kategori


Profil Lencongan Tingkah Laku

Senario lencongan tingkah laku beliawanis dicatatkan dalam Jadual 6. Hampir separuh (44.9%) daripada responden kerap melepak. Sejumlah 6.7% terlibat dengan masalah rokok manakala 6.6% pula mengakui kerap bercumbuan di luar ikatan perkahwinan. Lebih daripada 4% responden masih mengambil dadah (5.2%) dan menonton video lucah (4.5%). Sejumlah 3% atau lebih responden meminum arak dan bersekedudukan (3.9%), membaca buku lucah (3.5%) dan berzina (3.0%). Peratusan lencongan tingkah laku terendah adalah perbuatan berjudi (2.2%) dan lesbian (1.3%).

JADUAL 6
Lencongan Tingkah Laku Beliawanis Malaysia


Rajah 4 menunjukkan min lencongan tingkah laku beliawanis muslim mengikut kategori. Kajian mendapati kesemua skor purata lencongan tingkah laku adalah kurang daripada -2.0 kecuali di kalangan pelatih pusat serenti (2.68) dan belia umum (0.20). Perbezaan lencongan tingkah laku ini amat ketara di antara dua kategori tersebut dengan kategori lain. Oleh itu, secara umumnya lencongan tingkah laku di kalangan beliawanis adalah rendah kecuali bagi dua kategori belia tersebut.


RAJAH 4
Lencongan Tingkah Laku Beliawanis Muslim Mengikut Kategori

Jadual 7 menunjukkan perlakuan dosa besar di kalangan beliawanis. Kajian mendapati, 6.5% daripada responden melakukan salah satu atau melebihi satu daripada enam kategori dosa besar yang disenaraikan. Dosa-dosa besar tersebut adalah berjudi, menghisap dadah, minum arak, berzina, bersekedudukan dan lesbian. Daripada peratusan tersebut, 1.5% melakukan satu daripada kategori tersebut manakala lima peratus lagi melakukan dua atau lebih daripada kategori dosa besar tersebut.


JADUAL 7
Beliawanis dan Perlakuan Dosa Besar

Hubungan Di Antara Tasawur Islam, Personaliti Muslim, Perlaksanaan Ibadah Solat
dan Lencongan Tingkah Laku

Jadual 8 menunjukkan hubungan di antara tasawur Islam, personaliti muslim, solat dan lencongan tingkah laku beliawanis. Kajian mendapati, tasawur Islam mempunyai hubungan yang positif tetapi rendah dengan tasawur Islam. Dapatan yang sama turut diperolehi dalam hubungan personaliti muslim dan solat. Kajian turut mendapati, lencongan tingkah laku mempunyai hubungan negatif dalam kadar rendah terhadap tasawur Islam, personaliti muslim dan kekerapan menunaikan solat. Walaupun korelasi yang dicatatkan adalah rendah, kajian ini membuktikan tasawur Islam yang mantap dan solat lima waktu dapat mencegah lencongan tingkah laku. Dapatan ini selaras dengan firman Allah dalam surah Al-Ankabut ayat 45 yang meletakkan ibadah solat sebagai pencegah daripada perbuatan dosa dan mungkar.

JADUAL 8
Korelasi Di Antara Tasawur Islam, Personaliti Muslim, Solat dan Lencongan Tingkah Laku

Perbincangan

Pengetahuan dan daya kawalan dalaman mempengaruhi bentuk pola tingkah laku. Dalam kajian ini, pengetahuan dicerminkan melalui tasawur Islam manakala tingkah laku pula dicerminkan melalui personaliti muslim, perlaksanaan solat lima waktu dan lencongan tingkah laku.

Rajah 5 menunjukkan hubungan di antara tasawur Islam dan personaliti muslim. Tasawur Islam membentuk nilai hidup. Solat lima waktu pula mengukuhkan nilai positif tersebut serta menjadi agen kawalan dalaman individu. Nilai dan kawalan dalaman tersebut kemudiannya membentuk personaliti muslim yang positif dan mencegah individu tersebut daripada melakukan perbuatan yang bertentangan dengan norma (lencongan tingkah laku). Sehubungan itu, pemantapan tasawur Islam dan perlaksanaan ibadah solat adalah modus operandi yang sesuai untuk melahirkan beliawanis muslim yang berakhlak mulia dan seterusnya berupaya memberikan sumbangan optimum kepada kesejahteraan masyarakat.

RAJAH 5

Hubungan Antara Tasawur dan Personaliti


Rajah 6 menunjukkan jangkaan hubungan di antara tasawur Islam dan perlaksanaan ibadah solat. Tasawur Islam yang tinggi dan perlaksanaan solat lima waktu membolehkan individu mempunyai personaliti muslim yang positif, daya kawalan yang tinggi dan seterusnya mempunyai risiko lencongan tingkah laku yang rendah. Golongan ini adalah individu sejahtera. Situasi sebaliknya menghasilkan individu yang dikategorikan sebagai sangat lemah. Individu yang menunaikan tuntutan ibadah solat dengan sempurna tetapi lemah tasawur mempunyai daya kawalan yang tinggi namun masih berisiko untuk melakukan lencongan tingkah laku akibat kejahilan diri tentang ajaran agama. Justeru, personaliti muslim individu tersebut pula adalah sama ada positif atau negatif. Jangkaan personaliti bagi golongan yang mempunyai tasawur yang tinggi tetapi tidak menunaikan tuntutan solat lima waktu adalah bersamaan dengan individu yang lemah tasawur. Bagaimanapun, daya kawalan individu tersebut adalah rendah. Justeru, risiko lencongan tingkah laku adalah tinggi.

RAJAH 6

Matrik Jangkaan Hubungan Di Antara Tasawur Islam dan Solat Lima Waktu

Tasawur Islam yang mantap amat penting untuk menjamin kesejahteraan nilai hidup yang dipegang oleh individu. Bagaimanapun, hanya suku daripada responden didapati mempunyai tasawur Islam yang tinggi. Kajian menunjukkan 34 peratus beliawanis muslim mempunyai tasawur yang rendah. Statistik ini perlu diberi perhatian kerana tasawur dan pemahaman terhadap agama mempengaruhi nilai dan prinsip hidup. Nilai tersebut kemudiannya mepengaruhi tindakan dan pola tingkah laku individu.

Kajian menunjukkan hampir 49 peratus daripada beliawanis muslim tidak menyempurnakan solat lima waktu. Peratusan tersebut adalah membimbangkan kerana solat lima waktu adalah rukun agama yang dapat memberikan daya kawalan dalaman yang tinggi seterusnya mencegah lencongan tingkah laku. Statistik pengabaian ibadah solat ini menunjukkan sebahagian besar daripada beliawanis Muslim berisiko tinggi untuk terlibat dalam pelbagai gejala negatif tersebut dan seterusnya berpotensi menambahkan bilangan statistik yang sedia ada.

Situasi membimbangkan ini pastinya memberikan implikasi besar kepada kesejahteraan negara khususnya dalam jangka masa panjang. Ini seiringan dengan status beliawanis muslim sebagai tiang negara pada hari ini dan pengasuh, pendidik dan pemimpin generasi akan datang. Sehubungan itu, dasar-dasar yang efektif dan efisyen perlu dirancang dan dilaksanakan untuk memantapkan tasawur Islam, ibadah solat dan penghayatan agama beliawanis muslim secara menyeluruh. Kesemua ini adalah penting untuk menjamin kesejahteraan dan kestabilan negara pada hari ini dan akan datang.

Rujukan Penerbitan Artikel dalam Prosiding

Jamiah Manap, Azimi Hamzah, Sidek Mohd. Noah, Hasnan Kasan. 2006. Malaysian muslim youth: Religiosity, personality and devient profiles, In Proceeding of Psychological Seminar of Community Development ISM-UKM, 20-21 December 2006, pp. 126-138, - Proceeding